در طب سنتی ایران و منابع دارویی گیاهی، شاه بلوط اسبی (معمولاً با نام لاتین Horse Chestnut یا Aesculus hippocastanum) به عنوان یک گیاه دارویی شناخته شده است.

منطقه بومی

شاه‌بلوط اسبی بومی منطقهٔ بالکان (کشورهایی مانند آلبانی، بلغارستان، یونان و مقدونیه) است.

این گیاه به طور طبیعی در دامنه‌های کوهستانی و در زیستگاه‌هایی با خاک مرطوب‌تر یافت می‌شود.

مناطق کشت و گسترش

اگرچه بومی منطقه‌ای محدود است، اما این درخت در بسیاری از مناطق جهان کاشته شده و گسترش یافته:

در اروپا، در خیابان‌ها، پارک‌ها و فضاهای عمومی به صورت زینتی بسیار دیده می‌شود.

در آمریکای شمالی نیز در مناطق معتدل‌تر رشد می‌کند؛ مثلاً در ایالات متحده در مناطق USDA zone 3 تا 7 کاشته می‌شود.

شرایط مطلوب رشد: خاکی که “مرطوب ولی خوب زهکشی شده” باشد، آفتاب کامل تا نیم‌سایه، و منطقه با تابستان نه خیلی خشک.

خواص مصرفی

برخی از خواص گزارش‌شده برای شاه بلوط اسبی عبارت‌اند از:

بهبود مشکلات گردش خون و تقویت دیواره رگ‌ها: ترکیبی به نام «آِسکین» (Aescin) در شاه بلوط اسبی وجود دارد که ممکن است در نارسایی مزمن وریدی (انسداد یا ضعف برگشت خون در وریدها) مؤثر باشد.

کاهش التهاب و ورم: به دلیل ترکیبات فلاونوئیدی و تانن‌ها، خاصیت ضد التهابی برای این گیاه ذکر شده است.

مزاج آن در طب سنتی: گرم و خشک خوانده شده است.

کاربرد در طب سنتی برای مشکلات گوارشی: مثلاً برای اسهال، به علت قابض بودن میوه آن.

تصفیه‌کننده خون، رفع ورم لوزه، اختلالات صفراوی: در برخی منابع طب سنتی گزارش شده است.

نکات احتیاطی

هم‌چنین باید چند نکته احتیاطی را در نظر داشته باشید:

مصرف زیاد یا ناصحیح آن ممکن است با عوارضی همراه باشد: مثلاً در یک منبع آمده که مصرف زیاد شاه بلوط ممکن است باعث مشکلات عصبی، تنگی نفس، حساسیت یا آسیب به حلق/مثانه شود.

تداخل دارویی: اگر دارو مصرف می‌کنید به‌ویژه داروهای ضد انعقاد خون یا مشکلات قلبی، لازم است با پزشک مشورت شود. (در منابع مکملی آمده است)

بارداری و شیردهی: برخی منابع اشاره دارند که قبل از مصرف در بارداری حتماً باید با پزشک مشورت شود.

نتیجه گیری

شاه بلوط اسبی می‌تواند به‌عنوان یک گیاه مکمل برای بهبود گردش خون، کاهش التهاب، برخی مشکلات گوارشی یا رگ‌های ضعیف مطرح باشد. اما نه به‌عنوان «درمان قطعی» برای بیماری‌ها. توصیه می‌کنم اگر به فکر استفاده آن هستید، ابتدا با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کنید؛ به ویژه اگر دارو مصرف می‌کنید یا شرایط خاص پزشکی دارید.

از خواص عناب در طب سنتی این است که می تواند برای مشکلاتی که ناشی از حرارت است مانند سوزش ادرار، سوزش مقعد و خارش زیرپوستی مفید باشد.

از پیامبر خدا «ص» نقل است که: «عناب تب را می‌برد.»

از امام صادق (ع) نقل است: برتری عناب بر دیگر میوه ها، به سان برتری ما بر دیگر مردمان است.

در جای دیگری نقل شده که امیرمومنان علی (ع) به خواب شخصی که چشمانش سفید شده بود و چیزی نمیدید آمد و فرمود: عناب را نرم کن و با آن سرمه بکش. راوی می گوید عناب را با هسته اش نرم کردم و سرمه کشیدم، چشمانم خوب شد.

توضیح این که عناب چون رو به خنکی است، برای التهاب چشم می تواند خوب باشد. اما مصرف خودسرانه آن به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. باید توجه داشت، وجود چنین احادیثی، دلیل بر اجرای مفاد آن توسط افراد نمی باشد.

احادیث طبی پس از سند شناسی و اطمینان از صحت صدور از حضرت معصوم، باید از نظر زمان و مکان و مورد نیز کاملا بررسی شوند مخصوصا در موارد حساس مثل چشم الزاما قابل تعمیم و اجرا نمی باشند. تجویز گیاهان دارویی فقط باید توسط پزشک حاذق در امر طب سنتی باشد.

عناب میوه نسبتا معروف،کوچک، شبیه سنجد، به قطر یک سانتی مترو شبیه بیضی است. رنگ آن رو به قرمز است. عناب خوب عنابی است که درشت‌تر و قرمزتر باشد. همچنین عناب نیمه‌خشک و خشک بهتر از تازه آن است.

عناب یک دارو است و مردم باید توجه داشته باشند که مصرف هر روز آن توصیه نمی‌شود. عناب هیچ خاصیت غذایی ندارد و هضم سختی دارد. یعنی جرمی دارد که هضم آن را برای معده سخت می‌کند. بنابراین افرادی که مشکل هضم دارند نباید زیاد عناب استفاده کنند.

طبیعت عناب معتدل است ؛ بنابراین برای خیلی از افراد مناسب است. بنابراین در فصول گرم و برای افراد گرم مزاج مفیدتر است. عناب برای گلو، ریه و سینه بسیار مناسب است و برای افرادی که سخنران، قاری یا مداح هستند و زیاد از حنجره خود استفاده می‌کنند، مناسب است که گهگاهی از آن استفاده کنند.

چون رو به خنکی نیز می‌باشد برای سوزش و گرفتگی گلو که ناشی از حرارت و خشکی (بدنبال استفاده زیاد از حنجره) باشد، مناسب است.

خاصیت جالب عناب این است که مواد غلیظ و سفت موجود در بدن را نرم می‌کند و آنها را آماده دفع می‌کند و از طرف دیگر اخلاط و مواد رقیق‌ مانند صفرا که سوزش ایجاد می‌کند را کمی قوام می‌دهد و دفع می‌کند.

برای مشکلاتی که ناشی از حرارت است مانند سوزش ادرار، سوزش مقعد و خارش زیرپوستی می‌تواند مفید باشد. همچنین برای حرارت کبد هم بسیار مناسب است.

عناب می‌تواند در رفع خستگی بسیار مفید باشد. اما افرادی که سردی مزاج دارند هر روز نباید عناب مصرف کنند.

عناب برای التهاب حاد کلیه و مثانه مفید است. باعث ضعف قوای جنسی می‌شود که مصلح آن عسل، کشمش و مویز است. دفع عناب با گلاب سریع‌تر است و سختی هضم آن کمتر می‌شود.

افراد می‌توانند 3-2 عدد عناب را با 1 قاشق زرشک در یک فنجان آب به مدت چند ساعت خیس کنند و بعد آن را له و مخلوط کرده و از صافی رد کنند. مایع بدست آمده که خنک است برای صفرا و جوشش خون و تشنگی زیاد در فصل تابستان و اقلیم گرم بسیار مفید است.

از خواص فلفل در طب سنتی این است که این ماده با خاصیت خشک کننده بودن، تحلیل برنده مواد و اخلاط زائد و غلیظ است. یکی دیگر از ادویه جات رایج در ایران و کل جهان فلفل است که انواعی داشته و با توجه به شیوع مصرف، نوع سیاه آن را در اینجا مد نظر داریم.

نوع سیاه فلفل مزاجش گرم تر و قوی تر از سایر انواع است و حرارت زیادی تولید می کند.مزاج آن گرم و خشک بوده و بسیار قوی است و اکثر حکما، درجه سه قدرت را برای آن قائل هستند اما جناب ابن سینا، آن را درجه چهار می داند. بنابراین باید مراقب بود و اصلاً نباید در مصرف فلفل زیاده روی شود و نباید دائم و روزمره استفاده شود.

وقتی حرارت در بدن زیاد باشد رطوبت ها کم می شود و بدن رو به خشکی می رود، پس کسانیکه زیاد فلفل می خوردند به تدریج بدن های چروکیده و لاغری پیدا می کنند.

مصرف فلفل باعث گرم شدن معده، کبد و اعضا میشود؛ لذاکسانی که دچار سردی معده و کبد هستند (که یکی از نشانه های آن ضعف عمل هضم است) می توانند از این گیاه به میزان بیشتری نسبت به دیگران استفاده کنند.

بنابراین مصرف فلفل برای رفع برخی انواع رفلاکس و نفخ که ناشی از سردی و رطوبت معده هستند، بسیار مفید است. می توان به غذاهایی که سرد و نفاخ هستند فلفل اضافه کرد تا از سردی و مضرات آن ها کاسته شود. طبق قاعده، ادویه ای که به غذا زده می شود باید متناسب با مزاج غذا و مصلح آن باشد و ترجیحا نباید برای یک غذا از چند جور ادویه استفاده کنیم.

مثلاً اگر مزاج غذا گرم است، مثل اکثر سرخ کردنی ها یاکباب گوشت های قرمز، نباید همراه با این ها ادویه های گرم مثل فلفل استفاده شود چون حرارت غذا بالاتر رفته و در بدن اخلاط و مواد سوخته و سمی و صفرای غیرطبیعی تولید می کند که منجر به عوارض کوتاه مدت (داغی بدن، جوش و کهیر، سوزش ادرار و خارش پوست و …) و بلند مدت (لک های پوستی، التهاب و زخم های گوارشی و حتی سرطان) می شود.

فلفل برای کاهش درد مفید است و امروزه محصولاتی در بازار و داروخانه داریم که از فلفل گرفته شده و در طب سنتی هم گفته شده که مسکن درد است و روغن گیاهی حاوی آن نیز همین خاصیت را دارد.

روغن فلفل معمولا به صورت موضعی برای دردهای مزمن عضلات و مفاصل که ناشی از سردی و اسپاسم باشند مفید می باشد. اگر به صورت معتدل و متناسب با غذا و فصل و اقلیم استفاده شود، برای انسان مفید می باشد. روغن فلفل با خاصیت خشک کننده بودن، تحلیل برنده مواد و اخلاط زائد و غلیظ است. با همین مکانیزم می تواند موجب خوش بو شدن بدن و پاکسازی اعضا و جوارح شود.

روغن فلفل همچنین با دفع رطوبت های زائد مغز و تحریک نسبی آن، باعث تقویت حافظه و افزایش توجه و گیرایی مطالب و کاهش منگی می شود و نیز برای برخی انواع فلج و سستی ها که ریشه مغزی دارند هم مفید است.

برای سرفه و رفع سرفه ناشی از سردی و تنگی نفس ناشی از سردی بسیار مفید است. کسانی که در سیستم ریوی بلغم زائد دارند می توانند از فلفل بهره مند شوند. نیاز به تاکید نیست که برای رسیدن به این خواص، باید به طور معقول و منطقی از این دارو استفاده کرد و نه سرخود و در مقادیر زیاد که قطعا بسیار مضر خواهد بود.

 راستشو بخوای، همه‌مون یه جورایی فکر می‌کنیم ماست یعنی سلامتی! یعنی اگه یه کاسه ماست روزی نخوریم انگار یه چیزی از زندگیمون کمه. از تبلیغای تلویزیون بگیر تا توصیه‌های دکترای امروزی، همه میگن: «بخور، خوبه! کلسیم داره، برای استخون عالیه.» ولی صبر کن!

 واقعیت اینه که همیشه اون چیزی که شنیدیم 100٪ درست نیست.

تو طب سنتی و حتی روایت‌های قدیمی، میگن ماست یه قاعده داره: اگه تنها بخوری، میتونه برعکس عمل کنه و به جای اینکه استخونات رو محکم کنه، آروم‌آروم کلسیم از استخون بکشه بیرون و باعث پوکی بشه .

 پس ماست مثل یه شمشیر دو لبه‌است.

 اینجاست که پای یه مفهوم قدیمی و فوق‌العاده به اسم مصلحات وسط میاد.

یعنی چی؟ یعنی باید کنار ماست یه چیزی بخوری که اون مضرات رو خنثی کنه. مثلاً زنیان، نعناع، گل محمدی، آویشن، موسیر، فلفل سیاه و…

 این ترکیب دقیقاً همون چیزیه که تو روایت امام موسی کاظم (ع) هم اومده:

«اگه میخوای ماست بهت ضرر نزنه، همراهش یه هضم‌کننده بخور.»

اگه تنها بخوری = دشمن استخون‌ها

اگه با مصلحات بخوری = دوست استخون‌ها

 ببین رفیق، پوکی‌استخوان یه جور بیماری خاموشه! یعنی تا وقتی کار از کار نگذره خیلیا اصلاً متوجهش نمی‌شن. استخونا تو ظاهر سالم هستن، ولی در واقع مثل اسفنج میشن؛ پر از سوراخ و ضعیف.

وقتی این اتفاق میفته، کوچک‌ترین ضربه‌ای میتونه باعث شکستگی بشه. واسه همینه که خیلی از مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها با یه زمین‌خوردن ساده دچار شکستگی لگن یا ستون فقرات میشن.

 به زبان ساده:

عوامل زیادی دست‌به‌دست هم دادن:

 اینطوریه که حتی جوونای 30–35 ساله هم دیگه دچار ضعف استخون میشن.

خب همه می‌دونیم که لبنیات، مخصوصاً شیر و ماست، همیشه به‌عنوان منبع اصلی کلسیم معرفی‌شدن.

 اما نکته‌ای که کمتر بهش توجه میشه اینه که:

  جذب کلسیم همیشه به مصرف لبنیات وابسته نیست. خیلی از سبزیجات، دونه‌ها و حتی آجیل‌ها کلسیم قابل‌جذب دارن. جذب کلسیم به عوامل دیگه هم ربط داره. مثلاً حضور ویتامین D، میزان اسیدی یا قلیایی بودن بدن، و تعادل غذایی.

 اینجا داستان جالب میشه

 از دید طب مدرن: مصرف لبنیات برای پیشگیری از پوکی‌استخوان توصیه میشه، اما شواهد علمی جدید نشون میدن مصرف بیش از حد ماست و شیر لزوماً مساوی استخون‌های قوی نیست.

 از دید طب سنتی ایرانی: مصرف لبنیات طبع سرد دارن، و اگه بدون مصلح مصرف بشن، میتونن مشکلات گوارشی، ضعف عضلات و حتی پوکی استخوان رو تشدید کنن.

پس جواب اینه:

لبنیات خوبن، ولی به شرطی که درست مصرف بشن.

ماست یه غذای پرطرفدار و خنک‌کننده‌است. ولی چرا بعضیا میگن باعث پوکی استخون میشه؟

جوابش اینجاست: ماست سرشار از اسید لاکتیکه. وقتی وارد بدن میشه، محیط داخلی رو اسیدی میکنه.

حالا بدن برای خنثی‌کردن این اسید میره سراغ کلسیم ذخیره‌شده در استخون‌ها. نتیجه؟ به‌مرور کلسیم از استخون کشیده میشه بیرون.

اینجاست که نقش مصلحات مشخص میشه. یعنی یه همراه برای ماست که هم سردی‌شو بگیره، هم اسیدشو خنثی کنه، هم جذب کلسیم بهتر بشه.

پوکی‌استخوان یه بیماری خاموش و جدیه که ریشه‌اش هم سبک زندگی امروزیه.

لبنیات مثل ماست و شیر می‌تونن نقش مثبت یا منفی داشته باشن:

مثبت وقتی با مصلح مصرف بشن.

منفی وقتی به‌تنهایی و زیاد خورده بشن.

پس کلید ماجرا اینجاست:

یاد بگیریم چطور ماست بخوریم که به‌جای پوکی، باعث استحکام استخون بشه.

ماست در ظاهر یه خوراکی ساده‌است، اما پشتش یه علم کامل از میکروب‌شناسی و بیوشیمی خوابیده. برای درست شدن ماست، شیر رو با یه میکروارگانیسم خاص (باکتری‌های اسیدلاکتیک مثل Lactobacillus bulgaricus و Streptococcus thermophilus) ترکیب میکنن.

این باکتریا، قند طبیعی شیر یعنی لاکتوز رو میشکونن و تبدیلش میکنن به:

 اسیدلاکتیک

 مقدار کمی دی‌اکسیدکربن

 ترکیبات معطر

 همین اسیدلاکتیک باعث میشه شیر غلیظ بشه و به همون چیزی تبدیل بشه که ما بهش میگیم “ماست “.

حالا داستان از اینجا شروع میشه.

وقتی ماست وارد بدن میشه، اسیدلاکتیک هم همراهشه.

مقدار کمش مفیده، چون باعث افزایش باکتری‌های مفید روده (پروبیوتیک‌ها) میشه.

 1. باعث پایین اومدن pH خون میشه (یعنی محیط بدن اسیدی میشه).

 2. بدن برای خنثی‌کردن این اسیدیته، سراغ کلسیم استخونا میره.

 3. کلسیم از استخون‌ها آزاد میشه = استخون‌ها ضعیف‌تر میشن.

 این دقیقاً همون چیزیه که طب سنتی از هزار سال پیش‌گفته: ماست خالی باعث ضعف و پوکی میشه.

 ماست منبع عالی پروتئین، کلسیم، ویتامین B2 و B12.

 باکتری‌های پروبیوتیک داخل ماست میتونن هضم رو بهبود بدن و ایمنی بدن رو بالا ببرن.

 مصرف متعادل ماست (روزانه 1–2 کاسه) به‌شرط همراه بودن با رژیم متنوع غذایی، میتونه به‌سلامت استخون کمک کنه.

 مصرف زیاد لبنیات، به‌خصوص ماست شیرین و بدون مصلح، الزماً با تراکم استخون بیشتر رابطه نداره.

 حتی در بعضی موارد، مصرف افراطی می‌تونه باعث التهاب و کاهش جذب مواد معدنی بشه.

طب سنتی به‌جای اینکه فقط به مواد مغذی نگاه کنه، بیشتر به طبع و مزاج اهمیت میده.

از دید طب سنتی:

 ماست سرد و تره.

 مصرف زیادش باعث سردی معده، تضعیف هضم، درد مفاصل، رطوبت بدن و پوکی استخون میشه.

 اما اگه با مصلحات مصرف بشه (یعنی چیزایی با طبع گرم و خشک مثل زنیان، نعناع، فلفل سیاه، موسیر و گل محمدی)، هم سردی رو می‌گیره و هم ضررش خنثی میشه.

به عبارتی:

ماست بدون مصلح = دشمن

ماست با مصلح = دارو

 بیایم خیلی ساده توضیح بدیم:

 1. ماست اسید داره → محیط بدن اسیدی میشه.

 2. بدن برای خنثی کردن اسید، از کلسیم ذخیره‌شده تو استخونا خرج می‌کنه.

 3. نتیجه: استخونا آروم‌آروم پوک میشن.

 مصلحات دقیقاً برای این طراحی‌شدن که این مضرات رو خنثی کنن.

مثال:

  زنیان: ضد نفخ، گرم‌کننده معده، تقویت‌کننده استخون.

  نعناع یا پونه: بهبود هضم، رفع سردی و دل‌پیچه.

  موسیر یا سیر خشک: ضد عفونت، افزایش جذب کلسیم.

  فلفل سیاه: گرم‌کننده قوی، جلوگیری از اسیدی شدن بدن.

 وقتی اینا رو همراه ماست می‌خوری، دیگه اسیدلاکتیک نمیتونه اونقدر تخریب کنه، و کلسیم به جای اینکه از بدن خارج بشه، جذب استخونا میشه.

 بیای یه مثال بزنیم:

 یه کاسه ماست ساده، سرد و اسیدی.

 حالا بهش یه قاشق موسیر خشک یا پودر زنیان اضافه کن.

 این ترکیب باعث میشه هم سردی خنثی بشه، هم جذب کلسیم بهتر بشه.

 تو طب مدرن هم همین موضوع ثابت شده: وجود ترکیبات گیاهی گرم‌کننده میتونه جذب مواد معدنی لبنیات رو افزایش بده.

پس تا اینجا فهمیدیم:

ماست از راه تخمیر شیر درست میشه و حاوی اسید لاکتیکه.

این اسید می‌تونه محیط بدن رو اسیدی کنه و باعث ازدست‌رفتن کلسیم بشه.

علم مدرن میگه مصرف متعادل ماست خوبه، ولی زیاد و بی‌برنامه نه.

طب سنتی میگه ماست به‌شرط مصلحات مفیده، وگرنه میتونه مضر باشه.

کلید ماجرا اینه

ماست تنها نخوریم، همیشه با مصلح بخوریم.

ببین رفیق، ما توی ایران همیشه شنیدیم که «برای سالم موندن استخونا باید شیر و ماست زیاد بخوریم».

ولی یه چیزی رو یادت باشه: همیشه پرچم «هر چی بیشتر، بهتر» توی سلامتی درست نیست.

خیلی وقتا همین چیزی که فکر می‌کنیم ناجیه، اگه اشتباه مصرف بشه، میشه قاتل خاموش!

یکی از همین داستانا همین ماست و لبنیات هستن. درستن که پر از کلسیم‌ان، ولی وقتی بی‌مصلح و بی‌قاعده خورده بشن، میتونن برعکس عمل کنن و استخونا رو پوک کنن. حالا چرا؟ بیا مرحله به مرحله بازش کنیم.

1. اسیدی شدن بدن و فرار کلسیم

ماست یه خاصیت داره: به خاطر اسید لاکتیک، محیط بدن رو اسیدی میکنه.

حالا بدن ما چیکار می‌کنه؟ واسه اینکه این اسیدیته رو خنثی کنه، میره سراغ ذخیره کلسیم توی استخونا و اونارو میکشه بیرون!

یعنی ماست میخوری که کلسیم بگیری، ولی آخرش کلسیم از استخونت میره هوا.

2. ماست بی‌مصلح = سردی بدن

طبق طب سنتی، ماست «سرد و تر»ه. وقتی تنها خورده بشه، بدن سرد میشه و سوخت‌وساز پایین میاد.

نتیجه؟ جذب کلسیم به‌درستی انجام نمیشه و استخونا روزبه‌روز ضعیف‌تر میشن.

3. مصرف شبانه ماست

خیلیا عادت دارن شب قبل خواب یه کاسه ماست بخورن. این کار توی طب ایرانی یکی از بدترین عادت‌هاست.

چون شب بدن میره توی فاز استراحت، معده سرد میشه و نه‌تنها جذب انجام نمیشه، بلکه درد مفاصل و ضعف استخوانی هم به‌مرور بروز پیدا میکنه.

4. لبنیات صنعتی و پاستوریزه

یه نکته خیلی مهم: شیر و ماست صنعتی که از سوپرمارکت میگیریم با اون لبنیات روستایی خیلی فرق دارن.

تو پروسه پاستوریزه، بخشی از آنزیم‌های طبیعی شیر از بین میرن. همین باعث میشه ارزش غذایی بیاد پایین و بدن سخت‌تر بتونه مواد معدنی رو جذب کنه.

5. مصرف بیش‌ازحد

کلسیم بدن مثل آب توی لیوانه. وقتی پر شد، دیگه جا نداره. مصرف بیش‌ازحد لبنیات باعث میشه کلیسم اضافی دفع بشه یا حتی توی رگ‌ها رسوب کنه.

این خودش میتونه مشکلات جدید درست کنه، از سنگ کلیه گرفته تا مشکلات قلبی.

شکستگی‌های مکرر (مخصوصاً لگن و ستون فقرات)

تو طب ایرانی یه اصطلاح داریم: غلبه سردی و رطوبت.

یعنی وقتی لبنیات سرد (مثل ماست بی‌مصلح) زیاد خورده بشه، رطوبت بدن زیاد میشه → مفاصل شل میشن → استخونا سست میشن → پوکی استخوان کم‌کم خودش رو نشون میده.

جالب اینجاست که روایت هم داریم از امام موسی کاظم علیه‌السلام که فرمودن:

«ماست رو تنها نخورید، با مصلح بخورید تا ضرر نداشته باشه.»

ماست و لبنیات می‌تونن هم ناجی استخونا باشن، هم نابودکننده‌شون.

همه‌چی بستگی داره به:

پس به‌جای حذف کامل یا مصرف بی‌رویه، باید هوشمندانه و اصلاح‌شده سراغ لبنیات رفت.

هر غذایی یه طبع داره (سرد، گرم، خشک، تر).

وقتی طبع یه غذا با بدن ما جور نباشه، میتونه ضرر بزنه. اینجاست که “مصلحات” وارد میشن.

مصلحات موادی هستن که کنار غذای اصلی مصرف میشن تا ضررشو بگیرن و هضمشو بهتر کنن.

 در مورد ماست هم چون سرد و تره، باید کنارش چیزای گرم و خشک بخوریم تا تعادل برقرار بشه.

زنیان طبعش گرم و خشکه.

ضد نفخ و ضد ترشه.

برای تقویت معده و جلوگیری از ضعف استخون فوق‌العاده ا‌ست.

 تحقیقات نشون داده زنیان حاوی تیمول و کارواکروله؛ اینا:

ضد میکروب و ضد قارچن.

به هضم پروتئین و کلسیم کمک میکنن.

جلوی اسیدی شدن معده و خون رو میگیرن.

روش مصرف:

نصف قاشق چای‌خوری پودر زنیان رو بریز تو ماست.

میتونی با خیار یا موسیر هم مخلوط کنی.

نعناع گرم و خشکه.

باعث رفع دل‌پیچه، نفخ و سنگینی معده میشه.

سردی ماست رو کامل میگیره.

نگاه علمی:

 نعناع سرشار از منتوله که:

آرامش‌بخشه.

ضد میکروبه.

باعث افزایش جذب مواد معدنی میشه.

روش مصرف:

یه قاشق مرباخوری پودر نعناع خشک بریز تو ماست.

یا چند برگ تازه‌اشو خرد کن بریز روش.

طبع گرم و خشکه.

قلب و اعصاب رو تقویت میکنه.

هضم غذا رو آسون میکنه.

نگاه علمی:

گل محمدی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و فلاونوئیدهاست.

این ترکیبات:

جلوی التهاب استخون و مفاصل رو میگیرن.

باعث بهبود خلق و خو میشن.

روش مصرف:

 · یه قاشق چای‌خوری گلبرگ خشک آسیاب‌شده بریز تو ماست.

موسیر گرم و خشکه.

ضد عفونته.

باعث تقویت معده و جلوگیری از سردی میشه.

نگاه علمی:

موسیر پر از ترکیبات سولفوردار مثل سیر و پیازه.

این ترکیبات:

ضد میکروبن.

جذب کلسیم و منیزیم رو افزایش میدن.

استخونا رو تقویت میکنن.

روش مصرف:

موسیر خشک رو خیس کن و بعد با ماست قاطی کن.

طبع خیلی گرم و خشکه.

ضد نفخ، ضد بلغم و تقویت‌کننده هضم.

نگاه علمی:

 فلفل سیاه حاوی پپرینه که:

سوخت‌وساز رو بالا می‌بره.

جذب مواد مغذی (مثل کلسیم و آهن) رو 30٪ بیشتر میکنه.

روش مصرف:

یه نوک قاشق چای‌خوری فلفل سیاه آسیاب‌شده رو به ماست اضافه کن.

پونه گرم و خشکه.

برای دل‌پیچه، نفخ و سردی معده عالیه.

نگاه علمی:

 پونه سرشار از کارواکرول و آنتی‌اکسیدان‌هاست.

خاصیت ضدمیکروبی قوی داره.

جذب مواد معدنی رو تقویت میکنه.

روش مصرف:

یه قاشق مرباخوری پودر پونه خشک بریز تو ماست.

طبع گرم و خشکه.

تقویت‌کننده مغز و استخونه.

نگاه علمی:

 کنجد فوق‌العاده‌ست چون:

هر 100 گرمش حدود 975 میلی‌گرم کلسیم داره (خیلی بیشتر از شیر و ماست).

پر از منیزیم، روی و پروتئینه.

روش مصرف:

یه قاشق غذاخوری کنجد بو‌داده بریز روی ماست.

نمک گرم و خشکه.

سردی ماست رو کم میکنه.

نگاه علمی:

 نمک زیاد ضرر داره، اما مقدار کمش می‌تونه تعادل الکترولیت بدن رو حفظ کنه.

روش مصرف:

یه نوک قاشق نمک دریا بریز تو ماست.

 خب رفیق

دیدی چقدر انتخاب داریم برای اینکه ماست رو از یه دشمن به یه دارو تبدیل کنیم؟

هر کدوم از این مصلحات علاوه‌بر اینکه مضرات ماست رو می‌گیرن، خودشون کلی خاصیت هم دارن.

 تمرکز کم داری؟ حافظه‌ات دیگه مثل قبل نیست؟ زود خسته می‌شی یا حس می‌کنی مغزت دیگه اون بازده قبلی رو نداره؟

تو این دنیا که پر از اطلاعات و استرسه، خیلیا دنبال راه‌های طبیعی و کم‌ضررترن برای اینکه مغزشون رو شارژ کنن.

اینجا دو گزینه مطرحه: کندر و ویتامین ب12.

یکی ریشه در طب سنتی داره و نسل به نسل توصیه شده، یکی دیگه در علم پزشکی مدرن جای خودش رو پیدا کرده.

 اما واقعاً کدومش بهتره؟ آیا میشه با کمک کندر تمرکز رو بالا برد و حافظه رو تقویت کرد؟ یا باید به سراغ ویتامین ب12 رفت؟ آیا این دو مکمل هم‌افزایی دارن یا جایگزین هم هستند؟

 تو این مقاله، می‌خوایم با زبانی ساده و خودمونی، این دو مادهٔ مفید رو از نظر علمی، سنتی، کاربردی و تجربی بررسی کنیم. پس اگه دنبال انرژی مغزی بیشتر، تمرکز بهتر یا حتی یه جور “پاک‌سازی ذهنی” هستی، این مقاله رو از دست نده!

ویتامین ب12 که با نام علمی کوبالامین هم شناخته می‌شه، یکی از مهم‌ترین ویتامین‌های گروه B هست که نقش کلیدی توی سلامت مغز، اعصاب، خون‌سازی و سوخت‌وساز بدن داره. این ویتامین محلول در آب هست، یعنی بدن نمی‌تونه اون رو ذخیره کنه و باید به‌صورت منظم از طریق غذا یا مکمل‌ها دریافت بشه.

چیزی که ب12 رو خاص می‌کنه، اینه که برخلاف بقیهٔ ویتامین‌ها، برای جذب‌شدن نیاز به یک پروتئین خاص توی معده داره به اسم “فاکتور داخلی” (Intrinsic Factor). اگه بدن این فاکتور رو نداشته باشه یا آسیب‌دیده باشه، حتی اگه ویتامین زیاد هم مصرف کنیم، باز هم جذب نمیشه!

ویتامین ب12 مثل یه نگهبان بی‌سروصدا توی بدنه که اگه نباشه، همه‌چی از تعادل خارج میشه. از مغز گرفته تا خون و اعصاب، همشون به این ویتامین وابسته‌اند. پس نباید کمش بیاد، مخصوصاً توی سبک زندگی امروزی که بیشتر گیاه‌محوره یا همراه با استرس و کم‌خوابی!

ویتامین ب12 که اسم علمیش کوبالامین هست، یکی از ویتامین‌های خیلی مهم برای بدن ماست؛ مخصوصاً برای مغز، اعصاب و تولید انرژی. نکته مهم اینه که بدن ما نمی‌تونه خودش این ویتامین رو بسازه، یعنی حتماً باید از غذا یا مکمل بهش برسونیم.

اگر همیشه احساس خستگی می‌کنی، تمرکزت کم شده، حافظه‌ات مثل قبل کار نمی‌کنه یا حتی بی‌حسی توی انگشت‌هات داری، یکی از اولین چیزایی که باید بررسی بشه، سطح ویتامین ب12 بدنه. این ویتامین به ساخت گلبول قرمز کمک می‌کنه، جلوی کم‌خونی رو می‌گیره، سیستم عصبی رو تقویت می‌کنه و در کل حال مغز و روانتو خوب نگه می‌داره. منابع ب12 بیشتر توی غذاهای حیوانی پیدا میشند، مثل گوشت، تخم‌مرغ، لبنیات، جگر. گیاه‌خوارها معمولاً بیشتر در معرض کمبود این ویتامین هستن و باید حتماً به فکر مکملش باشن.

ویتامین ب12 یه جور سوخت باکِ بدن و مغزه. حضورش باعث می‌شه گلبول‌های قرمز به‌درستی ساخته بشن، اکسیژن بهتر به سلول‌ها برسه و مغز سرحال‌تر و تمرکزت بیشتر باشه. بدون ب12، سیستم عصبی مثل یه سیم‌کشی ناقص کار می‌کنه؛ مغز گیج میزنه، اعصاب به هم می‌ریزه و خستگی مزمن میاد سراغت. از طرفی ب12 توی ساخت DNA و بازسازی سلول‌های بدن هم نقش مهمی داره، یعنی اگه بدنت کم بیاره، حتی رشد و ترمیم بافت‌ها هم کند میشه.

بدن وقتی کمبود ب12 پیدا می‌کنه، زودتر از چیزی که فکرش رو کنی، واکنش نشون میده. اینا از شایع‌ترین علامت‌هاش هستن:

اگه چندتاش رو با هم داری، بهتره یه چکاپ ساده بدی چون ب12 با یه آزمایش خون ساده قابل اندازه‌گیریه.

ویتامین ب12 به طور طبیعی فقط توی محصولات حیوانی پیدا میشه. یعنی:

گیاه‌خوارهایی که لبنیات هم نمی‌خورن، باید حتماً از مکمل‌های ب12 استفاده کنن. چون غذاهای گیاهی تقریباً ب12 ندارن.

میزان طبیعی و سالم ویتامین ب12 توی بدن بین 200 تا 900 پیکوگرم بر میلی‌لیتر (pg/mL) هست.

اما اگر زیر 300 باشه، معمولاً پزشک‌ها میگن باید جدی‌تر بررسی بشه، چون ممکنه علائم کمبود دیده بشه.

زیر 200 = کمبود شدید

بین 200 تا 300 = مرز هشدار

بالای 400 = اوکی و نرمال

نکته مهم: بعضی افراد با سطح پایین‌تر از 400 هم خوبن، ولی برای پیشگیری بهتره سطح ب12 همیشه بالای 500 باشه، مخصوصاً برای مغز و اعصاب.

تو دوران بارداری، بدن خانم‌ها نیاز بیشتری به ب12 پیدا می‌کنه چون این ویتامین نقش کلیدی تو رشد مغز و سیستم عصبی جنین داره.

مقدار مورد نیاز ب12 در بارداری:

حدود 2.6 میکروگرم در روز

ولی اگه کمبود داری یا گیاه‌خواری، باید با نظر پزشک از مکمل استفاده کنی.

کمبود ب12 در بارداری ممکنه باعث مشکلاتی مثل نقص‌های عصبی در جنین، زایمان زودرس یا حتی کم‌خونی مادر بشه. پس خیلی مهمه!

ویتامین ب 12 رو می‌تونی به سه روش مصرف کنی:

بهترین زمان مصرف؟ صبح، با معده نیمه‌خالی یا همراه صبحونه سبک.

خب، اینجا یه نکته مهمه: میوه‌ها منبع ویتامین ب12 نیستن!

ویتامین ب12 فقط توی منابع حیوانی پیدا میشه. یعنی:

اما میوه‌هایی که به جذب بهتر ب12 کمک می‌کنن، اینان:

اگه گیاه‌خوار یا وگان هستی، تنها راه دریافت ب12 مکمل یا غذاهای غنی‌شده مثل شیر سویا یا غلات صبحانه‌ایه که ب12 بهشون اضافه شده.

کندر (نام علمی: Boswellia) صمغ خوشبویی است که از پوست درخت بومی مناطق خشک آسیایه غربی، مخصوصاً عمان، یمن، هندوستان و جنوب ایران به دست میاد. این صمغ خوش‌رنگ و پرخاصیت از قدیم‌الایام جایگاه ویژه‌ای در طب سنتی، طب اسلامی و حتی آیین‌های مذهبی داشته؛ از دود کردنش برای پاک‌سازی فضا گرفته تا خوراکی شدنش برای درمان هزار درد!

در نگاه طب سنتی، کندر گرم و خشک هست و طبیعتش طوریه که برای پاک‌سازی مغز، تقویت حافظه، خشک‌کردن رطوبت‌های زائد بدن، به‌ویژه در سر و گوارش بسیار مفیده.

از قول حکمای بزرگ مثل ابن سینا، رازی و شیخ بهایی نقل شده که:

اگر مردم می‌دانستند کندر چیست و چه می‌کند، هیچ‌گاه خانه‌ای از کندر خالی نمی‌ماند.

استفاده از کندر، به‌خصوص در بارداری و برای کسانی که طبع خیلی گرم دارن، باید با مشورت پزشک یا متخصص طب سنتی باشه، چون مصرف بیش از حدش ممکنه باعث بی‌خوابی، حرارت بدن، یا خشکی دهان بشه.

کندر از نگاه حکمای ایرانی مثل ابن سینا، حکیم جرجانی، عقیلی خراسانی و بوعلی، یک گنجینهٔ طبیعی برای تقویت مغز، آرام‌سازی اعصاب، پاک‌سازی بدن و افزایش هوش محسوب میشه.

از دیدگاه طب ایرانی، کندر مثل یه جاروی لطیف عمل میکنه که میره سراغ رطوبت‌های بی‌جا، سردی‌ها، و مواد زائد مخصوصاً در ناحیه سر، مغز، معده و رحم.

کندر صمغ خشک‌شده درختی به نام Boswellia Serrata هست که در مناطق گرم و خشک رشد می‌کنه.

این درخت بومی مناطقی مثل:

وقتی پوست درخت شکاف میخوره، شیره‌ای سفیدرنگ ازش خارج می‌شه که پس از خشک‌شدن، همون کندری میشه که استفاده می‌کنیم.

تو طب سنتی گفته میشه:

بهترین کندر، سفیدرنگ، شفاف، خوش‌بو، و بدون شن و خاک

 کندر نر بهتر از کندر ماده‌ست.

کندر نر: سفید مایل به شیری، سفت و بدون ناخالصی

کندر ماده: زردرنگ‌تر، چرب‌تر، ولی خاصیتش کمتر از کندر نره

 نوع عمانی یا ایرانی باکیفیت بالا، مخصوصاً کندری که تازه و خوش‌رنگ باشه، بهترین انتخابه برای مصرف خوراکی و دارویی.

 کندر فقط یه ماده گیاهی نیست، توی دلش تجربه‌ هزار ساله حکما و روایات پربار دینی رو داره. طبق منابع سنتی و اسلامی، کندر جایگاه ویژه‌ای برای تقویت حافظه، آرامش روح و حتی سلامت جنین داره.

 در کتب طب‌السنه و طب‌الرضا (ع)، کندر به عنوان ماده‌ای مفید برای:

از امام علی (ع) روایت شده:

 “خوردن کندر، بلغم را می‌زداید، حافظه را زیاد می‌کند و عقل را نیرومند می‌سازد.”

 و حتی در روایات مربوط به دوران بارداری آمده که:

 “مصرف کندر توسط مادر در دوران بارداری، فرزند را باهوش و خوش‌زبان می‌سازد.”

 این منابع نشون میدن که کندر نه‌تنها یه درمان سنتیه، بلکه یه امانت ارزشمند بین نسل‌هاست.

ترکیب کندر و ویتامین ب12 یه ترکیب طلاییه! یکی از دل طبیعت اومده (کندر) و اون یکی از دنیای ویتامین‌های ضروری (ب12). این دو کنار هم، می‌تونن یه انقلاب توی تمرکز، حافظه، انرژی ذهنی و حتی پاکسازی بدن ایجاد کنن.

ویژگی‌هاکندرویتامین ب12منبعگیاهی و رزینیویتامین محلول در آب (حیوانی)عملکرد اصلیتقویت مغز، حافظه، ضدالتهابخون‌سازی، افزایش انرژی، سلامت اعصابجذب در بدنتدریجی و طولانی‌مدتسریع و قابل جذب در روده باریکطبعگرم و خشکمعتدل

استفاده ترکیبی از کندر و ب12 می‌تونه یه فرمول نوین با پشتوانه سنت و علم باشه. این ترکیب باعث:

کندر و ویتامین B12

این ترکیب مخصوصاً برای افرادی که توی محیط‌های فکری و پر از استرس فعالیت می‌کنن، یه نسخه معجزه‌آساست!

برای اثرگذاری بیشتر:

 صبح‌ها به‌صورت ناشتا، کندر همراه با کمی عسل یا آب گرم ویتامین ب12 رو طبق تجویز پزشک یا به صورت زیرزبانی در طول روز برای دوره‌های تمرکز بالا (مثل ایام امتحانات یا پروژه‌های کاری سنگین)

نکته: مصرف هم‌زمان این دو ماده، به‌شرط تعادل و شناخت مزاج، نه‌تنها تداخلی ایجاد نمی‌کنه، بلکه می‌تونه یک مکمل کامل طبیعی + علمی باشه.

 کندر به‌عنوان یک ضدالتهاب طبیعی شناخته میشه که در منابع طب سنتی و حتی برخی مطالعات نوین به تاثیرش روی کاهش درد و تورم مفاصل اشاره شده. ترکیبات فعال موجود در کندر می‌تونن فعالیت آنزیم‌هایی که باعث التهاب می‌شن رو مهار کنن. مصرف منظم کندر می‌تونه خشکی و سفتی مفاصل به‌ویژه در صبح رو کاهش بده و به‌تدریج باعث افزایش تحرک مفاصل در افراد مبتلا به آرتروز بشه.

 کندر خاصیت قابض داره، یعنی به کنترل اسهال و تقویت دیواره روده کمک می‌کنه. همچنین در طب سنتی گفته میشه که کندر حرارت معده و روده‌ها رو معتدل می‌کنه و به هضم بهتر غذا کمک می‌کنه. افرادی که دچار نفخ، دل‌پیچه یا اختلالات گوارشی مزمن هستن، می‌تونن از مصرف روزانه مقدار کمی کندر بهره‌مند بشن.

 یکی از خاصیت‌های کمتر شناخته‌شده کندر، اثرات مثبت اون روی مجاری تنفسیه. کندر باعث کاهش التهابات در راه‌های تنفسی میشه و کمک می‌کنه تا تنفس راحت‌تر انجام بشه. برای بیماران مبتلا به آسم یا آلرژی‌های تنفسی، مصرف کندر می‌تونه همراه با رعایت اصول تغذیه، یک پشتیبان قوی برای تنفس آزادتر باشه.

 جویدن کندر به‌صورت سنتی برای تقویت لثه‌ها، ازبین‌بردن بوی بد دهان و حتی سفیدکردن دندان‌ها استفاده می‌شده. کندر خاصیت ضدباکتریایی داره و می‌تونه با باکتری‌های مضر دهان مقابله کنه. اگر به دنبال یک روش طبیعی برای مراقبت از دهان و دندان هستی، جویدن روزانه مقدار کمی کندر (ترجیحاً بدون ناخالصی) خیلی مؤثره.

 برخی مطالعات جدید نشون دادن که اسیدهای بوسولیک موجود در کندر ممکنه خاصیت ضدتوموری داشته باشن. این ترکیبات می‌تونن جلوی رشد سلول‌های سرطانی رو بگیرن، مخصوصاً در سرطان‌های گوارشی یا پوست. البته هنوز در مرحله تحقیقات اولیه‌ست، اما در طب سنتی هم همیشه کندر به‌عنوان یک داروی تقویتی برای بدن و محافظت از سلول‌ها استفاده می‌شده.

بکرایی یک گیاه است. از میوه بکرایی، ریشه، برگ و شاخه نارس آن برای تهیه دارو استفاده می شود. بکرایی برای یبوست، اسهال، دیابت و سایر شرایط استفاده می شود، اما شواهد علمی خوبی برای حمایت از این موارد وجود ندارد. بکرایی حاوی مواد شیمیایی به نام تانن، فلاونوئید و کومارین است. این مواد شیمیایی به کاهش تورم (التهاب) کمک می کنند. بکرایی ممکن است به درمان آسم، اسهال و سایر شرایط کمک کند. همچنین برخی از این مواد شیمیایی به کاهش قند خون کمک می کنند.

تحقیقات نشان می دهد که مصرف یک محصول حاوی میوه بکرایی و صمغ بوسولیا به افراد مبتلا به آسم کمک می کند تا بهتر نفس بکشند. مشخص نیست که آیا این اثرات ناشی از بکرایی، بوسولیا یا ترکیب آن است. بیماری ناشی از عفونت باکتری شیگلا (شیگلوز) نیز به کمک آن بهبود می‌یابد. تحقیقات اولیه نشان می دهد که مصرف پودر میوه خشک شده بکرایی به مدت 3 روز، تعداد مدفوع را در افراد مبتلا به اسهال ناشی از عفونتی به نام شیگلوز کاهش نمی دهد.

همچنین برای مواردی مانند:

مناسب است.

شواهد بیشتری برای ارزیابی اثربخشی بکرایی برای این کاربردها مورد نیاز است.

در خصوص خواص و مزاج بکرایی در طب سنتی آمده است که:

بارداری و شیردهی: اطلاعات قابل اعتماد کافی برای دانستن بی خطر بودن استفاده از بکرایی در دوران بارداری یا شیردهی وجود ندارد. بهتر است از استفاده خودداری کنید.

دیابت: بکرایی ممکن است سطح قند خون را کاهش دهد. اگر دیابت دارید و از داروهایی برای کاهش قند خون خود استفاده می کنید، افزودن بکرایی ممکن است باعث کاهش بیش از حد قند خون شود. قند خون خود را به دقت کنترل کنید.

جراحی: این نگرانی وجود دارد که بکرایی ممکن است در کنترل قند خون در طول و بعد از عمل جراحی اختلال ایجاد کند. حداقل 2 هفته قبل از عمل جراحی برنامه ریزی شده استفاده از بکرایی را متوقف کنید.

در خصوص خواص و مزاج کاکائو در طب سنتی آمده است که :

گیلاس یکی از میوه های آبدار و خوشمزه و پرطرفدار تابستانی با درختی زیبا است که بهترین آن ها در مناطق با آب و هوای خنک و دامنه کوه ها به دست می آید. گیلاس میوه ایست که که نه تنها قسمت میوه آن فوائد و خواص زیادی دارد، بلکه در طب سنتی برای هسته و دم چوبی آن خواص متعددی بیان شده است.

گیلاس انواع مختلفی دارند مانند گیلاس رویال (گیلاس های صورتی و زرد شیرین)، گیلاس سیاه تارتاریان، رینیر، استلا، چلان و غیره. گیلاس را می توان به اشکال مربای گیلاس، کمپوت، مارمالاد، اسموتی و استفاده در تهیه انواع دسر نیز استفاده کرد.

گیلاس‌های تازه اگر به صورت درست و اصولی فریز و یخ زده شوند، می‌توانند ارزش غذایی خود را تا چندین‌ ماه حفظ کنند. در نتیجه خواص گیلاس فریز شده و تازه، تفاوت چندانی با هم ندارد و در هر دو تقریبا یکسان است.

در گیلاس ترکیباتی مانند کوئریترین، الاجیک اسید و پریلیل الکل وجود دارد که در پیشگیری و گسترش سرطان نقش دارند. آنتوسیانین، ملاتونین، بتاکاروتن، پلی‌فنول‌ها و کاروتنوئیدها نیز در گیلاس موجود می باشند.

از دیگر ترکیبات گیلاس عبارتند از: چربی اشباع و غیر اشباع به مقدار کم، سدیم، پتاسیم، کربوهیدرات، فیبر، قند (سوربیتول: سوربیتول یا گلوسیتول یک الکل قندی در بدن انسان است که به آهستگی متابولیزه می‌شود.)، پروتئین، ویتامین A، کلسیم، ویتامین D، ویتامین B12، ویتامین C، آهن، ویتامین B6، ویتامین E، منیزیم، مقداری مس و منگنز.

در مورد طبع گیلاس در تمام سایت ها سرد و تر معرفی شده است، ولی بر خلاف تمام نظرات در مورد طبع گیلاس طبق نظر آقای دکتر میرغضنفری پزشک و متخصص فیزیولوژی و پژوهشگر طب سنتی طبع این میوه شیرین تابستانی گرم و تر بیان شده است. اما به دلیل اینکه رطوبت این میوه بالاست و گرمی آن کم، بعد از مصرف مخصوصا برای افراد سرد مزاج شخص احساس سردی می کنند. هر چه گیلاس شیرین تر باشد میزان گرمی آن بیشتر می شود.

بنابراین مصرف کمپوت این میوه در این موارد مفید است چون افزودن شیرینی و حرارت دیدن میوه باعث معتدل شدن مزاج این میوه و همچنین نرم تر شدن آن می‌شود و لذا امکان مصرف میوه ها با مزاج سرد یا میوه هایی چون گیلاس که گرمی زیادی ندارند را برای سرد مزاجان یا افراد مریض راحت تر می‌کند. ازطرفی به علت تسهیل در هضم و جذب میوه و همچنین از معده هم سریع عبور می کند مناسب افراد مسن می باشد.

کاهش وزن: محتوای فیبر گیلاس علاوه بر تاثیر روی شاخص گلیسمی پایین گیلاس، آن را به گزینه‌ای عالی برای کمک به حفظ وزن تبدیل می‌کند. فیبر موجود در گیلاس کمک می‌کند تا مدت بیشتری سیر بمانیم، در حالی که بار گلیسمی پایین گیلاس به طور طبیعی از افزایش یا افت قابل توجه قند خون جلوگیری می‌کند. این ترکیب برای حفظ وزن و کاهش وزن ایده‌آل است.یا به عبارت دیگر گیلاس دارای کالری بسیار پایینی می باشد، همچنین چربی بسیار کمی دارد و برای آب کردن چربی های اطراف شکم بسیار مفید است.

درمان ;کبد چرب: گیلاس دارای خاصیت سم‌زدایی فراوان است به همین دلیل این میوه می‌تواند به پاکسازی کبد و درمان بیماری‌های کبدی مثل کبد چرب کمک کند. گیلاس می تواند تری گلیسیرید کبد را کاهش داده و حتی از ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی جلوگیری نماید.

سنگ کلیه : جوشانده گیلاس سنگ کلیه و بیماری های مثانه و مجاری ادرار را بهبود می بخشد.

تقویت میل جنسی : ویتامین‌های موجود در این میوه باعث افزایش سطح تستوسترون می‌شود و ویتامین C موجود در آن، حجم اسپرم در مردان را افزایش می‌دهد.

درمان نقرس: با کاهش سطح اسید اوریک. بیماری نقرس شکل خاصی از آرتریت است که باعث ایجاد حملات مفاصل می‌شود و درد حاصل از آن، به خاطر مقدار بیش از حد اسید اوریک در خون است. این درد اغلب در مفصل انگشت شست پا رخ می‌دهد ولی ممکن است در سایر مفاصل نیز ظاهر شود. علاوه بر این، فنول‌های موجود در گیلاس شیرین با فرایند اکسیداتیو در ارتباط است و از این راه به درمان نقرس کمک می‌کنند.

کاهش سطح قند خون در افراد دیابتی: قند این میوه برای افراد دیابتی مضر نیست، چون از نوع سوربیتول است که 70٪ آن در بدن، بدون اینکه تبدیل به گلوکز شود، صرف تولید انرژی می‌گردد. گیلاس دارای شاخص گلیسمی پایین است و برای دیابتی ها مفید می باشد، شاخص گلیسمی گیلاس 22 می باشد و قند آن نسبت به میوه های تابستانی مثل زردآلو و هلو بسیار کمتر می باشد.

پیشگیری و درمان بیماری های قلبی: گیلاس حاوی آنتوسیانین که یک رنگدانه طبیعی است، می باشد. آنتوسیانین «پراکسیداسیون لیپیدی» را مهار و با التهاب مبارزه می‌کنند که میزان خطر ابتلا به عوارض قلبی، چاقی مفرط، اختلال در سیستم دفاعی بدن، آلزایمر، اختلالات عصبی، زوال عقل، خستگی مفرط و ضعف بینایی را کاهش دهد..

درمان سندروم متابولیک: برای کمک به تنظیم چربی و قندخون در بیماران مبتلا به سندرم متابولیک، عمل می‌کند. اختلال در سطح قند خون ناشتا. وجود سندرم متابولیک در یک فرد، وی را به شدت آماده ابتلا به بیماری های مختلف به خصوص بیماری های قلبی-عروقی، بیماریهای تحلیل برنده مغز و اعصاب مانند آلزایمر، اختلالات هورمونی از جمله تخمدان پلی کیستیک و مشکلات باروری، دیابت، انواعی از سرطان ها و سکته مغزی می کند.

کمک به کاهش خطر ابتلا به سرطان: گیلاس شانس ابتلا به سرطان پانکراس، سرطان سینه، کبد، روده بزرگ، پوست و ریه را کاهش می‌دهد. محتوای پریلیل الکل این میوه، علاوه بر ترکیبات فنلی به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک می‌کند. فیبر موجود در گیلاس خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش می‌دهد.

کمک به بهبود حافظه : گیلاس منبع خوبی از آنتوسیانین برای بهبود حافظه است.

پیشگیری از پیری زودرس: آنتی‌اکسیدان‌های موجود در این میوه جلوی عمل رادیکال‌های آزاد را در بدن می‌گیرند. رادیکال‌های آزاد، مولکول‌های ناپایداری هستند که با حمله به سلول‌های سالم بدن، باعث تخریب آن ها می‌شوند. تخریب سلولی توسط رادیکال‌های آزاد، باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن و پیری زودرس سلول‌ها می‌شود.

کمک به خواب خوب شبانه: از جمله خواص گیلاس ملاتونین موجود در آن است که برای تنظیم ساعت داخلی بدن و چرخه خواب و بیداری، مفید است. خوردن یک فنجان گیلاس در روز به بهبود خواب شبانه کمک‌ می‌کند.

پیشگیری از پوسیدگی دندان: عصاره گیلاس یک ضد ‌باکتری علیه فساد و پوسیدگی دندان است. عصاره گیلاس سیاه فعالیت آنزیم‌های عامل تشکیل پلاک دندان را متوقف می‌کند.

تنظیم فشار خون: این میوه حاوی مقادیر چشمگیر پتاسیم است. پتاسیم در تنظیم فشار خون موثر است. گیلاس هم «فشار خون سیستولیک» و هم «فشار خون دیاستولیک» را در بزرگسالان، جوان و مسن کاهش می‌دهد. اسیدهای فنولیک موجود در گیلاس و تولید شده توسط متابولیسم آنتوسیانین دارای خواص شل‌کننده عروق و ضد فشار خون هستند، که به کاهش و جلوگیری از فشار خون کمک می‌کند.

کمک به سلامت پوست: گیلاس حاوی بتاکاروتن و آنتی اکسیدان است و می‌تواند بر سلامت پوست تاثیر بگذارد. گیلاس باعث زیبایی و درخشندگی پوست می شود. ویتامین C موجود در گیلاس به درخشش پوست کمک می‌کند و اگر گیلاس ترش را روی پوست بمالید یا به صورت خوراکی مصرف کنید، لکه‌های پوستی را رفع می‌کند. همچنین گیلاس می‌تواند لکه‌های ناشی از آفتاب سوختگی را از روی پوست پاک کند. گیلاس از بهترین میوه‌ها برای جوانسازی پوست و جلوگیری و رفع چین و چروک پوست است.

تقویت سیستم ایمنی: این میوه حاوی بتاکاروتن زیادی است و می‌تواند در تقویت سیستم ایمنی کودکان موثر باشد. همچنین گیلاس سرشار از آنتوسیانین است. این ماده زیرمجموعه ای از فلاونوئیدها است که مسئول رنگ قرمز موجود در پوست و گوشت میوه هستند. آنتوسیانین نقش مؤثری در کارکرد سیستم ایمنی و فیزیولوژیکی بدن بازی می کند. به طورکلی فیبر، ویتامین C، منگنز و پتاسیم موجود در گیلاس با کمک فلاونوئیدها باعث تقویت سیستم ایمنی می شوند. به این ترتیب، تقویت توان سیستم دفاعی بدن یکی از خاصیت های گیلاس، است.

پیشگیری و درمان یبوست: فیبر موجود در این میوه می‌تواند از ابتلا به یبوست ( به ویژه یبوست بارداری) با بهبود حرکات روده پیشگیری و آن را درمان کند. یا به عبارت دیگر گیلاس یک میوه ملین می باشد.

کاهش کلسترول خون: گیلاس سطوح VLDL (کلسترول بد) را کاهش می‌دهد و HDL (کلسترول خوب) را در انسان بهبود می‌بخشد.

بهبود سلامت روان: گیلاس شیرین، سطح کورتیزول و در نتیجه اضطراب را کاهش می‌دهد و باعث بهبود کلی خلق و خو می شود.

کمک به سلامت مو: ویتامین های موجود در گیلاس باعث جلوگیری از آسیب، شکستگی و ریزش موها می‌شود، باعث رشد موها می‌شود، موها را آبرسانی می‌کند و خون را در پوست سر به گردش درمی‌آورد.

درمان کم خونی : گیلاس حاوی مقادیر غنی از آهن می باشد و به همین دلیل می تواند باعث افزایش تولید گلبول های قرمز خون شود که در نتیجه به درمان کم خونی ناشی از فقر آهن کمک می کند.

کاهش سردردهای میگرنی: ترکیباب موجود در گیلاس می توانند مانند قرص های مسکن باعث کاهش درد سردردهای میگرنی شوند. گیلاس حاوی مقادیر مناسبی آنتوسیانین و انواع بیو فلاونوئیدها و آنتی اکسیدان های قوی می باشد که برای قطع سریع سردرد بسیار مفید هستند. همچنین قرار دادن له شده گیلاس بدون پوست روی پیشانی سردردهای میگرنی را تسکین می دهد.

درمان اسهال های خونی: گیلاس از معده سریع عبور می‌کند و ملین است و هم برای درمان اسهال به ویژه اسهال خونی استفاده می شود.

تقویت قوای جسمی: فیبر و آنتی اکسیدان بالای موجود در گیلاس قوای جسمی بدن را تقویت می کند.

درمان سرفه: صمغ درخت گیلاس یک داروی موثر در درمان سرفه است.

درمان بیماری های تنفسی به ویژه برونشیت همچنین موجب نرم شدن گلو و رفع گرفتگی صدا و خراشهای حنجره به ویژه برای افراد سالمند می شود.

درمان گواتر: گواتر مزمن با خوردن گیلاس تا حد زیادی کنترل می‏ شود.

مناسب برای خانم های باردار: مقادیر بالای انواع ویتامین و مواد معدنی ازجمله آهن در گیلاس، می تواند مواد مورد نیاز بدن مادر و جنین را تامین کرده و در رشد و تکامل بهتر جنین موثر باشد. گیلاس از ابتلا به یبوست در بارداری جلوگیری می کند، خون ساز است و سیستم ایمنی بدن مادر را تقویت می کند.

آب گیلاس بهترین نوشیدنی برای ورزشکاران: اکثر ورزشکاران حرفه ای پس انجام تمرینات استقامتی درد و گرفتگی ماهیچه ها را تجربه می کنند. آنتی اکسیدان های موجود در گیلاس از تخریب سلول های ماهیچه ای جلوگیری کرده و سرعت بازیابی قوای عضلات را بالا می برد به این ترتیب ازجمله فواید گیلاس، حفظ سلامت سلول های ماهیچه ای است.پلی فنل و آنتوسیانین موجود در این میوه باعث تقویت عضلات می شوند به این ترتیب ورزشکار مدت زمان طولانی تری می تواند بدون احساس خستگی و یا درد، به فعالیت خود ادامه دهد.

تنظیم میزان PH خون: PH خون در حالت طبیعی حدود 45/7 یا 35/7 است یعنی مقداری قلیایی است. برخی مشکلات سلامتی مانند دیابت، مشکلات قلبی، کلیوی، عفونت ها و غیره باعث برهم خوردن تعادل PH بدن می شوند. گیلاس میوه ای قلیایی است و باعث متعادل کردن اسیدیته خون می شود.

پیشگیری از بیماری های چشم: یکی از فواید گیلاس، کمک به سلامت چشم است. آنتی اکسیدان های موجود در این میوه از التهابات و عوامل عفونی و همچنین دژنراسیون ماکولا (تباهی لکه زرد، شایعترین علت کوری در افراد مسن است) پیشگیری می کند. بیوفلاونوئیدهای موجود در گیلاس چشم را در برابر آب مروارید محافظت می کنند.

ویتامین A یکی از مواد مغذی و ضروری برای سلامت چشم محسوب می شود، گیلاس منبع مناسبی از این ویتامین است. خواص گیلاس از بالا رفتن قند خون پیشگیری کرده و از دیابت و اختلالات چشمی مرتبط با آن به نام رتینوپاتی (اختلالاتی که موجب آسیب به شبکیه (رتین) چشم می‌شود) دیابتی جلوگیری می کند.

کمک به سلامت استخوان ها: پتاسیم به عنوان یک ماده معدنی و الکترولیت برای انقباض عضلانی، انتقال تکانه های الکتریکی بین نورون ها و سلامت استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان موردنیاز است. مس و منگنز موجود در گیلاس به استحکام استخوان ها کمک می کند.

سرد و تر

افرادی که مزاج آن ها سرد و تر است نباید در مصرف گیلاس افراط کنند، چون گیلاس می تواند برای این دسته از افراد، مشکلات گوارشی ایجاد کند. به طورکلی افرادی که مزاج سرد و تر دارند، تمایل چندانی برای مصرف گیلاس از خود نشان نمی دهند.

سرد و خشک

افرادی که مزاج آن ها سرد و خشک است، نباید در مصرف گیلاس زیاده روی کنند، چون گیلاس می تواند تا حدودی برای این دسته از افراد نیز مشکلات گوارشی ایجاد کند.

گرم و تر

مصرف گیلاس برای افرادی که مزاج گرم و تر دارند، بسیار مناسب است و مشکلی به وجود نمی آورد، به همین دلیل این دسته از افراد نیازی نیست از مصلح برای گیلاس استفاده کنند.

میوه هایی که رنگ آن ها قرمز است با بدن این دسته از افراد سازگاری دارد. البته افرادی که مزاج گرم و تر دارند بهتر است که از آلبالو به جای گیلاس استفاده کنند چون آلبالو به نسبت گیلاس، طبع سردتری دارد و تأثیر بهتری روی بدن این دسته از افراد می گذارد.

گرم و خشک

مصرف گیلاس برای افرادی که مزاج گرم و خشک دارند، گزینه ی بسیار خوبی محسوب می شود. این دسته از افراد اگر به مقدار زیاد هم از گیلاس استفاده کنند، باز هم دچار مشکل نخواهند شد. افرادی که مزاج گرم و خشک دارند معمولاً به مشکل یبوست مبتلا هستند و از آنجایی که احتمال ابتلا به یبوست در تابستان زیاد است، به این دسته از افراد توصیه می شود که از گیلاس استفاده کنند.

از خواص انگور در طب سنتی این است که به دلیل حرارت متعادل مزاج شخص را از حالت اعتدال خارج نمی کند.

همچنین انگور جزء معدود غذاهای اصلی انسان است. با اینکه انسان می تواند خیلی از خوردنی ها را بخورد ولی بسیاری از این ها از نظر طب سنتی، غذا نیستند. پس هر خوردنی، غذا نیست. اما انگور غذاست یعنی شخص می تواند با انگور زنده بماند و زندگی کند.

انگور آب هم هست چون میزان آب مناسبی دارد لذا شرایط لازم و کافی برای حفظ حیات را دارا است.

بهترین نوع انگور دارای رنگ سفید زرد، کاملا رسیده شیرین با حبه بزرگ است که پوست نازکی داشته و دانه داخل انگورکوچک باشد.

انگور انواع بسیار مختلف و متنوعی دارد که در خواص تا حدودی متفاوت هستند اما در اصل شبیه همند. هرچه پوست حبه انگور ضخیم تر باشد و دانه داخل آن بزرگتر و سفت تر، هضم آن سخت تر بوده و نفخ بیشتری ایجاد می‌کند؛ بنابراین برای معده های ضعیف بهتر است پوست و دانه میل نشود و پس از جویدن از دهان خارج شود.

انگور رسیده گرم و تر است و هرچه شیرین تر باشد طبع آن گرم تر است. اما در کل مقدار حرارت انگور آن قدر نیست که مزاج شخص را از حالت اعتدال خارج کند، به همین دلیل جزء غذاهای اصلی انسان قرار دارد و در قرآن هم ازآن نامبرده شده است.

بسیاری از غذاهای اصلی انسان طبع گرم و تر دارند که انگور و انجیر در این گروه هستند و مزاج شخص را به هم نمی زنند.

در حدیثی از امام صادق (ع) نقل شده است که پس از حادثه طوفان نوح وقتی آب فرونشست و استخوانهای مردگان پدیدار شد نوح که این صحنه را دید آشفته و اندوهگین شد، وحی آمد که انگور سیاه بخور تا اندوه ازبین برود (کتاب کافی).

مشابه این حدیث در چند جای دیگر هم آمده است. در طب هم این نکته مطرح شده است که انگور شادی آور (مفرح) است و روحیه راخوب می کند. برخی از اثرات شراب هم به این نکته مربوط است.

اما طبق گفته صریح قرآن شریف ضررهای آن بسیار زیاد است بوده، عقل را نیز زایل و انسان را از انسانیت خود خارج می کند؛ لذا حرام است، و باید از آن اجتناب نمود.

از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده است که انگور را دانه دانه بخورید چرا که گواراتر و خوش تر است. نکته ای که در این حدیث قابل تامل است این است که انسان بهتر است خوردنی ها و نوشیدنی ها را با آرامش استفاده کند و از آن لذت ببرد.

وقتی انگور دانه دانه میل شود شما به عظمت خدا و شگفتی های این میوه با دقت در آن بیشتر پی می‌برید و تماس آن میوه با پرزهای چشایی بیشتر شده و، بهتر نیز هضم و جذب می‌شود و گوارش بیشتری دارد زیرا انگور میوه نفاخی است و وقتی به آرامی خورده می‌شود نفخش کمتر میگردد چون بیشتر با بزاق که مزاجش گرم است مخلوط شده و بهتر جویده می شود.

این قاعده برای همه خوردنی ها صدق می کند. شخصی به امام باقر (ع) وارد شد در حالی که امام صادق (ع) هم حضور داشتند. امام باقر (ع) انگوری نزد آن مرد گذاشتند و فرمودند انگور را کودک خردسال و پیر کهنسال دانه دانه می‌خورند و کسانی که گمان می‌کنند سیر نخواهند شد سه دانه، سه دانه می‌خورند اما تو دو دانه دودانه بخور که مستحب است. ظاهرا دو سه دانه را هم با هم شخص بخورد پسندیده است و افراد ضعیف تر با هضم سخت تر باید دانه دانه (با تامل تر) بخورند.

برخی افراد به شیرینی انگور تا حدودی حساسیت دارند مثلا دچار سوزش گلو و حلق شده و در موارد کمتر ممکن است آفت بزنند، که بحث حساسیت‌ها انفرادی است و عمومیت ندارد و مثلا دچار سوزش گلو و حلق شده و در موارد کمتر ممکن است آفت بزنند.

این افراد واکنش مشابهی را که به خربزه و شیرینی ها و تندی ها خواهند داشت نیز ممکن است نسبت به انگور نیز داشته باشند. لذا این ها می‌توانند برای جلوگیری از این حالت از انگورهای کم شیرین استفاده کنند و یا بدنبال مصرف انگور از شربت سکنجبین متعادل استفاده نمایند.

انگور چون غذاست چاق کننده و مقوی است بنابراین چاقها نباید انگور شیرین زیاد مصرف کنند مگر بجای وعده غذایی و آن هم از نوع ملس و برعکس افراد لاغر بهتر است بیشتر انگور شیرین یا فرآورده های آن مانند شیره انگور میل کنند. مخصوصا افرادی که خیلی تمایلی به گوشت و غذا ندارند و دچار ضعف می شوند برای جبران نیازمندی های بدن به غذا می توانند از انگور استفاده کنند.

کیفیت خونی که بدنبال هضم انگور ایجاد می شود بسیار بالا و خوب است و تناسب اجزای خون رابه هم نمی زند. انگور نسبتا سریع جذب شده و انرژی آن به بدن می‌رسد. بنابراین در موارد ضعف و کاهش انرژی بسیارکمک کننده است؛ و لذا خود آن و کشمش یا مویز می تواند قبل از انجام ورزش ها وکوهنوردی تامین کننده سریع و خوبی برای انرژی بدن باشند.

همانگونه که قبلا گفته شد انگور تا حدود زیادی نفخ ایجاد می کند که البته هرچه رسیده‌تر و پوست آن نازک تر باشد نفخ آن کمتر است.

اگر همراه نان و پنیر استفاده شود نفخ آن بیشتر است. بنابراین کسانی که معدهای سرد با هضم های ضعیف دارند یا کلا دچار نفخ هستند بهتر است انگور تازه کمتر استفاده کنند و از انگور مانده که حالت کشمش دارد استفاده نمایند یا بعد از آن مصرف، گاهی کمی پودر زیره (با یا بدون شکر) بخورند.

بعنوان یک قاعده کلی، میوه ها نباید همراه با آب مخصوصا آب سرد مصرف شوند. این کار باعث فاسد شدن میوه در معده می شود، و میوه تغییر حالت داده و بر اثر آن مواد مضری در بدن ایجاد شده و خوب هضم نمی‌شود.

در طب گفته شده بهتر است انگور بلافاصله پس از چیده شدن مصرف نشود بلکه یکی دو روز بماند و بعد از آن میل شود که علت آن احتمالا تغییر و تحولاتی است که داخل انگور رخ داده و نفاخیت آن را کمتر می کند چون انگور هر چه بیشتر بماند رسیده تر شده، رطوبت آن کمتر شده و غلظت مواد غذایی در آن بیشتر می شود.

به تصریح حکمای طب سنتی، سرکه، بهترین و فاضل ترین ترشی ها است. سرکه از انواع شیرینی ها یا میوه های شیرین همچون انگور (مویز)، سیب، خرما، عسل، شیره نیشکر، شیره انگور و … به دست می آید.

طرز تهیه آن به طور کلی اینست که ده واحد مثلا خرما را گرفته، چهل واحد آب روی آن ریخته، در ظرفی خاص (از نظر جنس) یک هفته نگه می دارند، سپس با دست تمیز، آن را مالیده و له کرده و صاف می نمایند و به ازای هر ده واحد آن، یک واحد سرکه (مربوط به سال های قبل) اضافه کرده در همان ظرف ریخته، درب ظرف را با گِل کاملا مسدود می کنند و در جایی همواره زیر آفتاب نباشد و همواره هم در سایه نباشد قرار داده تا تماما به سرکه تبدیل شود.

در واقع شیره و عصاره هر میوه شیرینی (انگور، سیب) را که بگیریم و به نسبت ده به یک با سرکه مخلوط کنیم و در ظرف مناسب در بسته نگه داریم، سرکه درست می شود. لذا هر کسی می تواند در خانه این کار را انجام داده و به این ماده ارزشمند پر خاصیت دست یابد و البته حتما نیاز به تجربه نیز دارد.

جالب است بدانید که سرکه دارای دو جوهر (پایه) مختلف یکی گرم (به دلیل ماده اولیه شیرینی که از آن تهیه شده است) و یکی سرد است و به همین دلیل، هم تیز و هم ترش است که هر دو لطیف هستند؛ البته سردی آن غالب است.

سرکه، بسیار نفوذ کننده و خشک کننده است، لذا برای نفوذ به بافت ها و نیز رفع ورم ها، آماس ها و ترشحات، به صورت موضعی، کاربرد فراوان دارد.

اگر پارچه ای را به آن آغشته کرده و روی محل زخم و جراحت حاد قرار دهیم، هم خونریزی را بند می آورد و هم مانع بروز ورم می شود. این طرز استفاده برای جلوگیری از بروز عفونت، ورم و انتشار سم در محل گزیدگی توسط جانوران خزنده و گزنده (مار، عقرب، رتیل و …) نیز بسیار مفید است.

دهانشویه، مزمزه کردن و غرغره کردن با آن، مخصوصا اگر همراه با کمی نمک یا شبت باشد، باعث استحکام دندان ها و لثه ها شده و نیز منجر به رفع ترشحات و لایه های سفت شده چسبیده به حلق و لوزه ها یا دفع توده های سفید رنگ بدبو موجود در حفرات لوزه ها می شود.

بخور دادن سر و صورت با بخارات سرکه (در دمای اتاق یا کمی حرارت دادن سرکه)، باعث رقیق شدن ترشحات و باز شدن انسدادهای تشکیل شده در مجاری بینی، گوش (استاش: مجرایی که بین حلق و گوش میانی کشیده شده است) و سینوس ها شده؛ لذا منجر به پیشگیری و درمان انواعی از گوش درد، کم شنوایی، کیپی گوش و بینی، سینوزیت و اختلالات بویایی می گردد.

در استفاده موضعی (قرار دادن پارچه آغشته به سرکه بر پیشانی)، کمک به رفع سردرد های ناشی از گرمی می کند مخصوصا اگر همراه با روغن گل باشد.

سرکه مانع ریختن مواد زائد و بیماری زا به اعضای داخلی و مهم بدن (کبد، قلب، ریه، معده) می شود؛ لذا از این اعضا محافظت می نماید. سرکه، تیزی و شدت گرمی صفرا و داغی خون و بدن را مخصوصا در فصول گرم، از بین برده و همچنین باعث نرم و رقیق کردن ترشحات بلغمی سفت شده در بدن و مجاری می گردد.

این بلغم های مانده و سفت شده در بدن، عامل بسیاری از چاقی های عمومی و موضعی، انسدادها و اختلال عملکرد اعضایی چون کبد می باشند.

در افراد گرم مزاج، کودکان بی اشتها با حرارت بالا، و نیز گرمازده ها، باعث باز شدن اشتها شده و به هضم غذاهای سنگین (گوشتی، چرب) نیز کمک شایانی می نماید.

وجود سرکه در ترکیب غذا (مثل سکباج)، باعث لطیف شدن و سهل الهضم شدن غذا می گردد. نوشیدن سرکه گرم شده، ضررهای داروهای سمی مخصوصا داروهای مخدر مثل تریاک (افیون) و شوکران را دفع می نماید لذا کمک به ترک اعتیاد می کند.

سرکه به دلیل نفوذ زیادی که دارد، به راحتی در اعضایی مثل اعصاب مرکزی و ریه نفوذ کرده لذا مصرف بی رویه آن مخصوصا توسط افراد با مزاج سرد و یا مبتلا به مشکلات مغزی (افسردگی ها، اختلال حافظه)، عصبی (اختلال حس ها، فلج ها) و ریوی (آسم، سرفه مزمن)؛ می تواند عارضه بدهد.

همچنین اگر زیاده روی شود، می تواند منجر به ضعف بینایی، ضعف و نحیف شدن بدن، اختلال در نعوظ، کاهش مایعات جنسی شود. مصلح سرکه، شربت شکر یا عسل و در کل چیزهای شیرین یا چرب می باشد.

از خواص موز در طب سنتی می توان به این نکته اشاره کرد که این میوه برای اکثریت انسان ها با هر مزاجی بدون عارضه و مفید است.

شاید برای بسیاری از خوانندگان محترم جالب باشد بدانند که در مورد موز احادیثی وجود دارد. از جمله در کتاب معتبر کافی از قول راوی آمده است: در منا وارد بر امام رضا (ع) شدم، امام محمد تقی (ع) روی زانویش بود. حضرت موز را پوست می‏ کند و به او می‏ خورانید. ابو اسلمه گفت وارد بر حضرت رضا (ع) شدم، موز نزدیک من آورد و من خوردم.

این احادیث نشانگر مفید بودن این میوه می باشند. برخی از مفسرین، درخت موز را به عنوان مصداقی از عبارت “و طلح منضود” (درخت پربرگ که در بهشت اصحاب یمین و رستگاران از سایه آن استفاده می کنند) که در آیه 29 سوره واقعه آمده است ذکر کرده اند.

طب سنتی ابزارهای ساده ای را برای بهتر شناختن خود و پیرامونمان (مخصوصا مزاج) به ما هدیه کرده است. یکی از این ابزارها طعم ها هستند. همانطورکه قبلا اشاره نموده ایم طعم ها مزاج دارند. در طب سنتی ذکر شده طعم شیرین مزاج گرم و تر دارد.

به عبارتی وقتی یک خوراکی شیرین مزه استفاده می کنیم در ما ایجاد کیفیت گرمی و تری می کند یعنی حرارت بدن را بالا می برد، جنب وجوش را در ما زیاد کرده و به ما انرژی می دهد.

از بُعد تری هم انتظار می رود موز به بدن حجم بدهد. خوردنی های گرم و تر عمدتا در مقوله غذاها قرار می گیرند یعنی باعث جایگزینی مواد از دست رفته بدن شده، رشد و نمو را تداوم می دهند.

غذاهای مطلق انسان که همیشه به آن ها نیاز داریم عمدتا مزاج گرم و تر دارند مانند گندم (نان)، گوشت قرمز و بعضی میوه ها که شیرین هستند نیز غذاییت زیادی دارند مثل انجیر، انگور و مویز که موز هم در این دسته قرار می گیرد. برخی موز را جایگزینی برای گوشت دانسته اند که سخنی قابل قبول است.

مزاج موز گرم و تر است و برای اکثریت انسان ها بدون عارضه و مفید است. یکی از علت های جهانی و عمومی شدن آن نیز همین نکته است؛ لذا اکثر انسان ها آن را دوست دارند و از آن استفاده می کنند چون طبع انسان به شیرینی تمایل دارد.

موز غذاییت زیادی دارد و چاق کننده و انرژی بخش است و برای تقویت قوای مغزی مناسب است. جایگزین خوبی برای وعده غذایی محسوب می شود، مخصوصا کسانی که به وعده غذای کامل معمول دسترسی ندارند یا از رژیم لاغری و گیاهخواری پیروی می کنند.

بدیهی است گیاهان مغذی و غذاهای گیاهی نسبت به غذاهای حیوانی با بدن انسان ها سازگارترند و از مهم ترین آنها می توان به نان و برنج اشاره کرد که در جهان عمومیت دارند.

موز چون خوردنش راحت است، هسته ندارد و دارای پوسته محافظتی ضخیمی است که از نظر بهداشتی آن را حفظ و از آلودگی مصون می دارد و بدون شستن پوسته نیز قابل مصرف است (گرچه بهتر است شسته شود)، در دسته غذاهای پرطرفدار قرار می گیرد. مصرف موز برای کودکان و افراد مسن خوبست چون بافت نرمی داشته، هضم نسبتا راحتی دارد و زود به انرژی و قوا تبدیل می شود.

جالب است بدانید در احادیث، یکی از ملاک هایی که برای میوه خوب ارائه شده است همین نداشتن هسته است.

موز برای افراد با مزاج سرد و خشک که معمولا لاغر بوده، استعداد چاقی ندارند، پوست خشک تیره ای دارند که مخصوصا در فصل پاییز خشکی آن بیشتر می شود، مشکلات اعصاب و مشکلات مفصلی دارند و از خوردنی های گرم و تر بسیار نفع می برند، مناسب است.

پس موز یکی از بهترین میوه های فصل پاییز است. کلا انسان های با مزاج های سرد از این میوه که مزاج گرم دارد نفع می برند. موز تولید مایعات جنسی را زیاد کرده و محرک میل جنسی است.

با توجه به اینکه شیرینی آن بیش از حد نبوده (مثل خربزه) که برای بعضی افراد ایجاد حساسیت کند بلکه در حد میانه است و آزار دهنده نیست؛ بنابراین گرم مزاجان نیز مخصوصا در فصول سرد از این میوه معمولا عارضه ای نمی بینند.

در گرم مزاجان و در اقلیم های گرمسیری باید با احتیاط مصرف شود چون مخصوصا در افراد گرم و خشک ممکن است منجر به افزایش حرارت بدن و یا صفرا و دم شود.

از علایم افزایش این اخلاط این است که شخص دچار تلخی دهان صبحگاهی، خارش، افزایش حرارت در بدن، حالت سنگینی در بدن و سر، بروز جوش های پوستی و از این قبیل عوارض می شود که در اینصورت باید اولا از خوردن آن پرهیز کنند، مخصوصا کسانی که حساسیت به این میوه دارند یا مزاجشان گرم است پس از استفاده موز از یک خوردنی رو به ترش یا ملس مثل شربت سکنجبین و یا کمی آبغوره و یا آب انار هم استفاده کنند تا عوارض به آنها نرسد.

افرادی که با مصرف این میوه یبوست می گیرند باید احتیاط کرده و از ملین هایی مثل خاکشیر نیز استفاده کنند.